Teanga na Gaeilge

Tá Cnuasach Bhéaloideas Éireann (CBE), atá aitheanta ag UNESCO, lonnaithe in UCD agus tá neart lámhscríbhinní Gaeilge mór le rá ann. Ó bunaíodh í, bhí ról lárnach ag an Ollscoil in athbheochan agus caomhnú na Gaeilge. A bhuí lenár dTaighdeoirí i réimsí na luath-litríochta, na nua-litríochta, cleachtas na teanga, an cultúir, na meán, agus na teicneolaíochta, cuirtear eolas ar fáil a shaibhríonn cultúr na Gaeilge, a chuireann le polasaithe, agus a thugann brí do theangacha stairiúla réigiúnacha.

Téigh chuig Cultúr@UCD

Research Units and Programmes

UCD agus Athbheochan na Gaeilge

Duine de mhórphearsana le linn Athbheochan na Gaeilge ab ea Dubhghlas de hÍde, a bhí mar an chéad Ollamh sa Nua-Ghaeilge in UCD in 1909, agus an chéad Uachtarán ar Éireann in 1938. Tá cáil ar Scoil na Gaeilge, an Léinn Cheiltigh agus an Bhéaloidis UCD as ucht na hoibre ceannródaíche atá déanta acu le breis is céad bliain. Spreagann siad úsáid na teanga trí thaighde nuálach ar rannpháirtíocht mionteanga, lámhscríbhinní Gaeilge, an litríocht, teicneolaíocht bhéaloidis agus teanga. Tá tionchar a dtaighde, a dteagasc, agus a n-iarrachtaí chruthaitheacha imithe go mór i bhfeidhm ar na glúnta.

Éire á mhúnlú: Mná ligthe i ndearmad

Ba dhuine de bhunaitheoirí Cumann na mBan í Úna Ní Fhaircheallaigh (née Agnes Farrelly). Ba í an chéad Ollamh sa Nua-Gaeilge agus an cheád bhean a d’fhoilsigh úrscéal Gaeilge (1901). Scríbhneoir mór le rá a bhí inti, agus feachtasóir ar son cearta na mban, na Gaeilge, an spóirt, agus an chultúir. Tarraingítear aird ar an obair shuntasach a bhí déanta ag mná, a ndéantar dearmad go minic uirthi áfach, ar son na Gaeilge agus ar son an chultúir ag tús an fichiú haois.

Ról agus Tionchar na Meáin Gaeilge

Ag tús cadhnaíochta i dtaighde ar na meáin Ghaeilge, roghnaigh Coimisiún na Meán UCD chun athbhreithniú cuimsitheach a dhéanamh ar na meáin Ghaeilge go dáta. Scrúdóidh an t-athbhreithniú seo na méain chraolta agus scríofa Gaeilge, ar líne agus gan a bheith ar líne, agus solathár na Gaeilge sna meáin Bhéarla, ag aibhsiú tábhacht na ndualgais reachtúil , ról na meán san oideachas agus soláthar na Gaeilge do dhaoine óga.

 

Featured Researchers

Ag úsáid na teicneolaíochta chun solas a chaitheamh ar stair agus seanachas luaithe na hÉireann

Is in Leabharlanna UCD atá téacsanna luachmhara ar nós Leabhar na nGenealach, an leabhar is mó dá bhfuil ann fós ar sheanachas gineolaíochta na hÉireann. Tugann lámhscríbhinní Gaeilge breis tuisceana dúinn ar stair luath na hÉireann, agus oibríonn saineolaithe UCD le seandálaithe, staraithe , teangeolaithe, sanasaithe, gineolaithe, scríbhneoirí agus ceoltóirí chun comhtheács a thabhairt do na foinsí seo. Tá ár dtaighdeoirí ag obair le teicneolaíocht nua chun cabhrú linn brí a bhaint as téacsanna casta Gaeilge, agus ansin ag tabhairt eolais dúinn ar nósanna agus cleachtais na hÉireann fadó.

Buaicphointí Chnuasach UCD

Ag caomhnú nósanna na Gaeilge agus ag oscailt doirse d’fhoghlaimeoirí

Ba dhíol suntais ollmhór é Foclóir Béarla-Gaeilge de Bhaldraithe (1959) i dtógáil infreastruchtúr teanga do chainteoirí, scríbhneoirí agus foghlaimeoirí Gaeilge. Le linn a thréimhse in UCD, bhunaigh De Bhaldraithe teanglann cheannródaíoch agus bhunaigh sé Cartlann na gCanúintí. Is anseo sa Chartlann a bhfuil teacht ar fhoinsí thar a bheith luachmhar, lámhscríbhinní Gaeilge agus cáipéisí a bhí ríthábhachtach i bhforbairt canúineolaíochta agus foclóireachta na Gaeilge, forbairtí suntasacha ar nós ríomhfhoclóireachta ceannródaíochta na 70ídí ina measc.

Aitheantas tugtha ag UNESCO do Chnuasach Bhéaloideas Éireann

Thug Cnuasach Bhéaloideas Éireann futhú taifid bhéil agus físeáin, lámhscríbhinní agus ábhair luachmhara priontáilte a bhailiú chun patrúin agus cleachtais na hÉireann a chaomhnú, ag pointe nuair a bhí meath na Gaeilge le sonrú go mór. Tá an Cnuasach luachmhar seo ina foinse den scoth do thaighdeoirí, d’ealaíontóirí agus don phobal trí chéile. Fiosraíonn taispeántas nua Áras Nua-Ealaíne na hÉireann Lucy McKenna soilse draíochtúla a bhíonn le feiceáil i dtírdhreacht na hÉireann, mar a bhí curtha síos ag leanaí ó 1937-39 mar chuid de Bhailiúchán na Scol. Chomh maith leis seo, tiocfaidh taighde ar mhíreanna fuaime agus téacsanna ar chnaguirlisí atá sa Chnuasach ón gceoltóir Éamonn Cagney i bhfoirm píosa ceoil a chum sé féin - is buaiteoirí Spárántacht UCD Joseph Hassett an bheirt seo.

Saothair ó Alumni, Foireann, agus buaiteoirí gradaim UCD

2022

The Three Stack Sisters: A New Perspective on 20th-Century Irish-Language Women’s Writing

Études Irlandaises

Read paper
2022

Strategies in tracing linguistic variation in a corpus of Old Irish texts (CorPH)

International Journal of Corpus Linguistics

Read paper
2016

Language Shift and Language Revival in Ireland

Sociolinguistics in Ireland

Read paper
2022

A New Gaelic League Idea: The Global Context

Éigse

Read paper